Rząd przyjął projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych. Oznacza to, że z dużym prawdopodobieństwem wcześniej czy później wejdzie ona w życie. Zdaniem wielu ekspertów projekt ustawy wymaga jeszcze doprecyzowania i zmian. Miejmy nadzieję, że będą to dobre zmiany. Przygotowałam dla Was (i dla siebie) skrót tej ustawy, aby wiedzieć mniej więcej jak ona wygląda na ten moment. Tekst był konsultowany z Polskim Związkiem Zawodowym Dietetyków, bo chciałam mieć pewność, że wszystko dobrze zrozumiałam.
Ustawa o niektórych zawodach medycznych – kogo obejmuje?
Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych określa zasady wykonywania następujących zawodów:
- asystentka stomatologiczna
- dietetyk
- elektroradiolog
- higienistka stomatologiczna
- logopeda
- opiekun medyczny
- optometrysta
- ortoptystka
- podiatra
- profilaktyk
- protetyk słuchu
- technik dentystyczny
- technik farmaceutyczny
- technik masażysta
- technik ortopeda
- technik sterylizacji medycznej
- terapeuta zajęciowy
Każda z wymienionych powyżej profesji będzie należała do zawodów medycznych.
Kto będzie mógł legalnie wykonywać zawód medyczny?
Zawód medyczny będzie mogła wykonywać osoba, która:
- Ma pełną zdolność do czynności prawnych.
- Nie jest skazana za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe.
- Korzysta z pełni praw publicznych.
- Zna język polski.
- Posiada odpowiednie wykształcenie, kwalifikacje lub dokumenty potwierdzające kwalifikacje, uzyskane w Polsce lub w innych krajach (w tym tekście skoncentruję się na wykształceniu zdobytym w Polsce).
- Jest wpisana do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego.
To oznacza, że osoba skazana za jakiekolwiek przestępstwo nie będzie mogła pracować jako dietetyk, lub będzie to bardzo trudne.
Obowiązkowy wpis do Centralnego Rejestru
Projekt ustawy przewiduje utworzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Rejestr ten umożliwi sprawdzenie kwalifikacji osób wykonujących zawody medyczne przez pracodawców oraz pacjentów.
Osoby zarejestrowane otrzymają unikalny identyfikator wpisu, który pozwoli jednoznacznie określić wykonywany zawód medyczny. Proces składania wniosków o rejestrację będzie wiązał się z opłatą w wysokości 100 zł.
Dla osób już wykonujących zawód medyczny, które spełniają wszystkie wymagania określone w projekcie ustawy w dniu jej wejścia w życie, przewidziano roczny okres na uzyskanie wpisu do rejestru (w tym czasie będą mogły kontynuować pracę). Po wejściu ustawy w życie, osoby te będą miały pół roku na złożenie wniosku o wpis do rejestru.
Czynności zawodowe w pracy dietetyka – co obejmują?
Lista czynności, które stanowią zakres pracy dietetyka, będzie określona w oddzielnym rozporządzeniu. Przed jego wprowadzeniem, zostanie poddana konsultacjom społecznym. Na chwilę obecną przedstawia się ona następująco:
1) planowanie, nadzorowanie i stosowanie, opartego na podstawach naukowych, żywienia indywidualnego i zbiorowego grup ludności;
2) stosowanie żywienia klinicznego z wykorzystaniem produktów naturalnych oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego w leczeniu chorób;
3) planowanie i opracowywanie jadłospisów i potraw wchodzących w skład poszczególnych rodzajów diet, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją diet i zasadami żywienia;
4) nadzorowanie prawidłowości przebiegu procesów technologicznych na wszystkich etapach produkcji potraw z uwzględnieniem systemu analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontrolnych;
5) nadzorowanie jakości surowców i produktów żywnościowych oraz warunków ich przechowywania;
6) prowadzenie instruktażu dla pracowników zatrudnionych przy produkcji potraw w zakresie organizacji stanowisk pracy i przestrzegania zasad dobrej praktyki higienicznej i produkcyjnej;
7) uczestniczenie w prowadzeniu leczenia żywieniowego na zlecenie, przy współpracy lekarza;
8) ocena stanu odżywienia, sposobu żywienia i zapotrzebowania na składniki odżywcze pacjentów oraz wydawanie stosownych opinii;
9) rozpoznawanie otyłości i niedożywienia, zapobieganie otyłości i niedożywieniu oraz współuczestniczenie w leczeniu otyłości i niedożywienia, w tym niedożywienia szpitalnego;
10) prowadzenie dokumentacji dotyczącej żywienia i stanu odżywienia pacjentów;
11) udzielanie porad dietetycznych;
12) samodzielne prowadzenie edukacji żywieniowej i gabinetów dietetycznych.
Wymienione powyżej czynności zawodowe mają kluczowe znaczenie dla zrozumienia dalszej części projektu ustawy, ponieważ precyzują, kim dietetyk jest, a kim nie jest.
Wykształcenie wymagane do wykonywania zawodu dietetyka
Jak wspominałam wcześniej, w tym tekście skoncentruję się na wykształceniu, które uzyskuje się w Polsce. Ustawa uwzględnia jednak również wykształcenie zdobyte za granicą.
Należy zwrócić uwagę na to, że osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy ukończyły studia inne niż wymienione poniżej, ale wykonywały czynności zawodowe w okresie 5 lat przed wejściem ustawy, mogą ubiegać się o wpis do rejestru.
Wykształcenie kwalifikujące do wpisu do rejestru:
- rozpoczęcie po dniu 30 września 2012 r. studiów w zakresie dietetyki i uzyskanie tytułu zawodowego co najmniej licencjata albo inżyniera
- rozpoczęcie przed dniem 1 października 2012 r. studiów na kierunku (specjalności) dietetyka i uzyskanie tytułu zawodowego co najmniej licencjata albo inżyniera
- rozpoczęcie przed dniem 1 października 2007 r. studiów na kierunku technologia żywności i żywienie człowieka w specjalności żywienie człowieka i uzyskanie tytułu zawodowego co najmniej licencjata albo inżyniera
- rozpoczęcie przed dniem 1 września 2013 r. szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego dietetyk lub dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie dietetyk albo ukończenie technikum lub szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego technik technologii żywienia w specjalności dietetyka
Z jednej strony dietetycy, którzy rozpoczęli studia na wydziale Technologii Żywności i Żywienia Człowieka przed 2007 rokiem, nie muszą się martwić, jeśli pracowali w zawodzie w okresie 5 lat przed wejściem ustawy. Z drugiej strony, w obecnym stanie, każda osoba, która wykonywała czynności medyczne, nawet niezgodnie z obowiązującą wiedzą i po każdych innych studiach, również może być dietetykiem. Także na razie nie trzyma się to kupy.
Gdzie i jak można wykonywać zawód dietetyka?
Ostatnio w sieci pojawiały się informacje, że dietetycy będą musieli prowadzić praktykę tylko w placówkach medycznych (które muszą spełniać liczne wymogi sanitarne). Jednak ustawa dopuszcza pracę w miejscu wezwania (np. w domu pacjenta), co oznacza, że prawdopodobnie nie będzie konieczności spełniania rygorystycznych norm dotyczących miejsca, w którym przeprowadza się jedynie konsultację dietetyczną i pomiar składu ciała.
W ustawie nie ma jednak obecnie zapisów dotyczących gabinetów dietetycznych i konsultacji online. Możemy jedynie znaleźć informację, że zawód medyczny można wykonywać w następujących sytuacjach:
- na podstawie umowy o pracę
- w ramach stosunku służbowego
- na podstawie umowy cywilnoprawnej
- w ramach wolontariatu
- jako podmiot leczniczy udzielający świadczeń zdrowotnych
- w ramach działalności gospodarczej
W związku z tym te kwestie muszą zostać koniecznie doprecyzowane podczas dalszych prac nad ustawą.
Powrót do wykonywania zawodu dietetyka po przerwie
Jeśli przerwa w praktykowaniu zawodu medycznego wynosi więcej niż 5 lat w ciągu ostatnich 6 lat, dietetyk musi podjąć pracę pod kontrolą przez okres 6 miesięcy.
Nadzór sprawuje inna osoba wykonująca ten sam zawód medyczny albo lekarz, dentysta, pielęgniarka, farmaceuta, czy fizjoterapeuta, mający co najmniej 5-letnie doświadczenie zawodowe oraz wiedzę i umiejętności zapewniające właściwe wykonywanie czynności zawodowych. Oznacza to, że osobą nadzorującą może być inny dietetyk, ale nie musi.
Szczegółowe warunki wykonywania zawodu medycznego pod nadzorem określa umowa zawarta między dietetykiem a podmiotem, w którym zawód medyczny jest wykonywany pod nadzorem.
Obowiązek ciągłego rozwoju zawodowego
Osoba wykonująca zawód medyczny ma obowiązek ciągłego doskonalenia zawodowego, który może być realizowany w następujących formach:
- kurs kwalifikacyjny (kształcenie podyplomowe)
- kurs doskonalący
- samokształcenie
Kurs kwalifikacyjny (kształcenie podyplomowe)
Kurs kwalifikacyjny ma na celu zdobycie dodatkowych umiejętności i wiedzy niezbędnych do wykonywania określonych zadań zawodowych. Udział w takim szkoleniu może wziąć osoba, która jest wpisana do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego i posiada co najmniej 3-letnie doświadczenie zawodowe.
Program kursu kwalifikacyjnego jest opracowywany i aktualizowany przez zespół ekspertów, powołany przez dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP).
Kurs kończy się egzaminem teoretycznym (pisemnym lub ustnym) lub egzaminem praktycznym.
Kurs doskonalący
Kursy doskonalące mają na celu rozwijanie i aktualizowanie wiedzy oraz umiejętności zawodowych. Programy kursów są opracowywane przez zespół ekspertów działających przy CMKP i zatwierdzane przez ministra zdrowia. Kursy prowadzone są przez podmioty umieszczone na liście uprawnionych do prowadzenia takich szkoleń.
Samokształcenie
Samokształcenie także służy aktualizacji i pogłębianiu wiedzy. Może ono przybierać różne formy, takie jak:
- udział w seminarium
- udział w trwającym nie krócej niż 4 godziny dydaktyczne: kongresie, zjeździe, konferencji lub sympozjum naukowym
- udział w posiedzeniu szkoleniowym stowarzyszenia będącego, zgodnie z postanowieniami jego statutu, towarzystwem naukowym lub stowarzyszeniem zawodowym o zasięgu ogólnokrajowym, zrzeszającym przedstawicieli danego zawodu medycznego
- przygotowanie i wygłoszenie referatu lub prezentacji naukowej w formie plakatu lub doniesienia zjazdowego na trwającym nie krócej niż 4 godziny dydaktyczne: kongresie, zjeździe, konferencji, sympozjum naukowym albo posiedzeniu szkoleniowym stowarzyszenia będącego, zgodnie z postanowieniami jego statutu, towarzystwem naukowym lub stowarzyszeniem zawodowym o zasięgu ogólnokrajowym, zrzeszającym przedstawicieli danego zawodu medycznego
- udział w warsztacie szkoleniowym
- udział w kursie lub szkoleniu zakończonym egzaminem
- udział w kursie lub szkoleniu
- udział w szkoleniach prowadzonych przez pracodawcę, z którym osoba wykonująca dany zawód medyczny ma podpisaną umowę o pracę, cywilnoprawną, umowę zlecenia lub wykonuje zawód medyczny w formie wolontariatu
- udział w kursie realizowanym za pośrednictwem sieci internetowej z ograniczonym dostępem, zakończonym testem
- opublikowanie jako autor lub współautor: monografii naukowej, monografii popularnonaukowej, artykułu naukowego, artykułu o charakterze poglądowym, rozdziału w monografii naukowej lub popularnonaukowej, artykułu popularnonaukowego, programu multimedialnego lub komunikatu z badań naukowych, tłumaczenia monografii naukowej lub popularnonaukowej, rozdziału w monografii naukowej lub popularnonaukowej, artykułu naukowego lub popularnonaukowego, programu multimedialnego;
- uzyskanie tytułu zawodowego magistra, stopnia naukowego doktora, doktora habilitowanego lub tytułu profesora w zakresie nauk medycznych lub nauk o zdrowiu
- samokształcenie przygotowujące do właściwej realizacji zadań w ramach prowadzenia szkoleń dla osób wykonujących zawody medyczne lub świadczenia pracy związanej z prowadzeniem zajęć na kierunku studiów umożliwiających uzyskanie kwalifikacji do wykonywania danego zawodu medycznego lub w szkołach policealnych prowadzących kształcenie w danym zawodzie medycznym oraz wykonywanie pracy na rzecz ustawicznego rozwoju zawodowego z zakresu wiedzy i umiejętności niezbędnych do wykonywania czynności
- wykonywanie czynności w formie wolontariatu
Tak więc, istnieje wiele różnych form kształcenia. Większość dietetyków, nawet bez przymusu, na bieżąco aktualizuje swoją wiedzę. Po wejściu ustawy w życie, za kształcenie będą przyznawane punkty edukacyjne.
Zbieranie punktów edukacyjnych
Uczestnictwo w różnych formach rozwoju zawodowego będzie przynosiło punkty edukacyjne. W okresie edukacyjnym trwającym 5 lat, należy zgromadzić 200 punktów. Każda forma edukacji ma przypisaną określoną liczbę punktów. Najwięcej, aż 120 punktów, można zdobyć uczestnicząc w kursie doskonalącym.
Okres rozliczeniowy dotyczący zbierania punktów zaczyna się w pełnym roku po uzyskaniu wpisu do rejestru. Przykładowo, jeśli ktoś zostanie wpisany w 2023 roku, to jego okres rozliczeniowy rozpocznie się 1 stycznia 2024 roku.
Odpowiedzialność zawodowa i kary za przewinienia
W przypadku popełnienia poważnego przewinienia zawodowego, zagrażającego bezpieczeństwu pacjentów, osoba wykonująca zawód medyczny może zostać ukarana poprzez:
- upomnienie,
- naganę,
- karę pieniężną (w wysokości od jednokrotnego do trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę),
- zawieszenie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego na okres do 5 lat,
- pozbawienie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego (skreślenie z rejestru bez prawa ubiegania się o ponowny wpis do rejestru przez okres 10 lat).
W przypadku ukarania osoby obwinionej ponosi ona koszty postępowania.
Utrata uprawnień – w jakich sytuacjach może nastąpić?
W wyniku postępowania przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej może dojść do utraty uprawnień. Sytuacje, w których osoba wykonująca zawód medyczny traci uprawnienia do wykonywania tego zawodu, obejmują:
- utratę lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych,
- pozbawienie praw publicznych,
- prawomocne skazanie za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
- ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe.
Uprawnienia do wykonywania zawodu można więc stracić nawet w przypadku działań niezwiązanych bezpośrednio z wykonywanym zawodem.
Wykonywanie zawodu medycznego bez uprawnień – przepisy karne
Posługiwanie się tytułem „dietetyk” oraz wykonywanie czynności zawodowych, o których mowa w ustawie bez wpisu do rejestru, podlega karze grzywny. Jeśli sprawca działa nielegalnie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega również karze ograniczenia wolności.
Przepisy przejściowe
Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy spełniają wszystkie warunki, mogą wykonywać zawód medyczny przez okres roku od dnia wejścia w życie ustawy, bez konieczności uzyskania wpisu do rejestru. Wniosek o wpis do rejestru należy złożyć nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Emilia Kołodziejska
Dietetyk i psychodietetyk w Warszawie i online.
Ukończyła kierunek Technologia Żywności i Żywienie Człowieka na SGGW w 2011 roku.
Dodatkowo, w 2017 roku ukończyła studia podyplomowe z psychodietetyki na Uniwersytecie SWPS w Poznaniu.
